Stóra sjálfsvörsluveðhafasamsærið

Stóra sjálfsvörsluveðhafasamsærið

Hver ber ábyrgð á því að tryggja að veðréttindi veðhafa sjálfsvörsluveðs skerðist ekki með því að annast um veðið?

Um 2. mgr. 7. gr. laga um samningsveð nr. 75/1997 (svl):

7. gr. svl. nr. orðast á þennan hátt, leturbreytingar mínar:

Afnotaréttur, viðhalds- og vátryggingarskylda.

1. Þegar um sjálfsvörsluveð er að ræða hefur veðsali heimild til þess að hagnýta sér veðið með venjubundnum hætti nema um annað hafi verið samið, aðfararreglur leiði til annarrar niðurstöðu eða takmarkanir séu á því gerðar í öðrum lögum.
2. Sjálfsvörsluveðhafi er skyldur til þess að annast um veðið og halda því við á þann hátt að tryggingarréttindi veðhafa skerðist ekki.
3. Ef handveðsett lausafé er afhent veðhafa er hann skyldur til þess að annast um veðið og hafa eftirlit með því á þann hátt sem nauðsyn krefur hverju sinni. Hann hefur ekki heimild til þess að hagnýta sér veðið í eigin þágu nema um slík afnot hafi verið samið sérstaklega eða slík afnot séu heimil á öðrum grundvelli.
4. Þegar um er að ræða samningsveð í fasteignum, skipum og loftförum, rekstrartækjum eða vörubirgðum er veðsali skyldur til að vátryggja veðið vegna brunatjóns og annars skaða á þann hátt sem lög áskilja eða venja er til.

Skilgreining á Sjálfsvörsluveði (úr glósusafni vidskiptarad.is):

• Veðréttindi eru talin til sjálfsvörsluveðs ef veðsali heldur umráðum veðsins, þ.e. hinnar veðsettu eignar, þrátt fyrir stofnun veðréttar.
  
• Veðréttur þar sem veðsali heldur umráðum hins veðsetta þrátt fyrir veðsetninguna.
  
• Sjálfsvörsluveð stofnast með skriflegum löggerningi veðhafa og veðsala.
  
• Vegna þess að veðsalinn heldur umráðum hins veðsetta verður veðhafi að gera ýmsar ráðstafanir til þess að tryggja rétt sinn og skipta mestu hér máli reglur um þinglýsingu.
  

Samskipti milli kennara og (leiðinlegs) nemanda í við lagadeild HÍ um sjálfsvörsluveðhafa, í apríl 2004. Leturbreytingar eru mínar.

Nemandi:

Gætirðu sagt mér á hvaða hátt þú myndir skýra orðið "sjálfsvörsluveðhafi", í skilningi veðréttar?

Kennari:

Hlýtur að vera veðhafi, sem á sjálfsvörsluveð í lausafé. En hugtakið kemur þó ekki fyrir í svl.

Nemandi:

Hugtakið "sjálfsvörsluveðhafi" kemur fyrir í 2. mgr. 7. gr. Þar segir að hann skuli ,,annast um veðið og halda því við á þann hátt að tryggingarréttindi veðhafa skerðist ekki" - einhver misskilningur þar á ferð kannski?

Kennari:

Rétt er það að hugtak þetta kemur fyrir í lögunum eins og þau eru birt í Alþingistíðindum. Engu að síður er þar um misritun að ræða, þannig að svar mitt ætti að vera: Hugtakið kemur fyrir í lögunum með tilteknum hætti, en ætti ekki að gera. Bendi í þessum efnum á nmgr. 70, bls 61 í riti Þorgeirs, sbr. og kafla 14.10. Hér er þó um auðsæja villu að ræða, sem skýra ber með hefðbundnum hætti skv. reglum um lögskýringar, sbr. t.d. Ármann Snævarr, bls. 476. Einnig er vilji löggjafans skýr í þessum efnum, en í skýringum með tilvitnuðu ákvæði segir: "Ákvæði 2. og 3. mgr. eru í samræmi við ólögfestar reglur, sem hér á landi hafa verið taldar gilda í þeim efnum, sem þar er um fjallað, sjá t.d. Gaukur Jörundsson, Um veðréttindi, bls. 38." Þegar tilvitnaður Gaukur er lesinn má einnig skýlaust sjá við hvað er átt. En það er gaman að þessu.

Nemandi:

Akkúrat, þetta var svarið sem ég var að leita að. Þú hélst fyrst að ég vissi ekki hvað veðhafi væri, er það ekki? Þetta var eiginlega gildruspurning hjá mér.

Einn samnemenda minna vildi nefnilega meina að þetta hefði átt að orðast á þennan veg, að sjálfsvörsluveðhafi væri sá sem hefði vörslur veðsins, veðhafi væri síðan sá sem byggi yfir veðréttindunum. Þótt það sleppi kannski málfræðilega þá verður það að teljast hæpið í veðrétti.

Mjög augljós villa eins og þú segir, svo augljós að enginn sem ég hef rætt við hingað til höfðu tekið eftir henni (veit ekki með þig). Samræmisskýring er auðvitað eðlilegust þegar svona kemur upp, kunni menn að beita henni.

Ég tel nefnilega líklegt að einhverjir sniðugir ólöglærðir menn gætu beitt þessari villu fyrir sig, þar sem varla verður gerð sú krafa til þeirra að þeir lesi rit Gauks Jörundssonar eða ÞÖ áður en þeir leggi hluti að sjálfsvörsluveði.

Eins verður ekki ætlast til þess að þeir kynni sér grg. m. svl. eða kynni sér eldri ólögfestar reglur. Fyrir þeim kæmi vilji löggjafans best fram í orðalagi ákvæðisins, "veðhafinn á að passa veðið svo tryggingaréttindi veðhafans skemmist ekki" - skv. hefðbundinni lögskýringu skv. orðanna hljóðan.